”39 Daeth llawer o’r Samariaid o’r dref honno i gredu yn Iesu drwy air y wraig..” O Efengyl heddiw Ioan 4:5-42
“Os yw rhyddid yn golygu unrhywbeth o gwbl, mae e’n golygu’r hawl i ddweud wrth bobol yr hyn nad ydynt eisiau clywed.” George Orwell, awdur “1984” a chyn gynhyrchydd rhaglen “B.B.C. yn siarad”.
Mae trafodaeth heddiw rhwng yr Iesu a’r ddynes Samaraidd wrth ffynnon Iacob yn un hir, lle maen’t yn ymuno a chyfres o drafodaethau sy’n effeithio ar y ddau ohonynt.
Mae’r Iesu wedi blino, ac ar ben ei hun gan fod y Disgyblion wedi mynd i nol bwyd ac hefyd mae’n andros o boeth am hanner dydd.
Mae E’n fregys, fel hithe, oherwydd mae gorfod mynd at y ffynnon yng ngwres y dydd i nol dwr tra fydde’r rhan fwyaf yn cysgodi yn arwyddocau na tydi hi ddim mewn safon uchel yn y gymdeithas.
Er syndod iddi hi, gan fod yr Iddewon a’r Samariaid “ddim yn rhannu pethau yn gyffredin”, p9, mae’r Iesu yn croesi ffin rhwng y ddau gymdeithas wrth ofyn iddi am ddiod, rhywbeth na fydde byth yn digwydd yn ol arfer yr adeg heb achosi problemau i’r ddau ohonynt.
Adeg hynny, hefyd, er tristwch, adeg yma, roedd yr amgylchiadau hiliol, crefyddol a chymdeithasol yn golygu fod gelyndra ac anesmwythdod yn parhau yno, er fod nol dwr yn ddisgwyliadwy o ferched.
Cynnigodd yr Iesu iddi Dwr Byw, ffres nid merllyd, sef “ffynhonnell o ddwr yn ffrydio i fywyd tragwyddol” p14 ond mae hithe yn herian arno nad oes ganddo fo fwced ac er y gwahaniaethau rhyngddynt, yn crybwyll “ein cyndaid Iacob”. Ar ol gosod y sail perthnasol rhyngddynt mae hi’n gofyn am y dwr yma ac galw’r Iesu yn brophwyd ar ol iddo son am ei phum gwr. Mae’r Iesu yn dweud wrthi mai’r Messeia ydi O, a’r ddynes yn gadael ac yn siarad yn gyhoeddus am eu trafodaeth fel bod lawer o Samariaid yn tyrru ato ac yn gofyn iddo aros gyda hwynt. Mae Ioan yn sgrifennu fod llawer yn credu yn yr Iesu ond tydi o ddim yn dweud os yw’r ddynes yn dod i’r Ffydd gydag Ef. Er, drwyddi hi, mae gwasanaeth Iesu yn ymledu i’r Samariaid fel y bon’t yn dweud mae “Efe yw gwir Achubwr y Byd”. P 42.
Yr eironi yw fod y ddynes dibwys yma yn cael llawn sylw wrth iddi adrodd beth a ddigwyddodd.
Ar ol i hynny ddigwydd ailsefydlwyd y drefn cymdeithasol wrth i’r Samariaid ddweud “Nid drwyddoch’di ‘rydym yn credu bellach ond clywsom dros ein hunain.” p42.
Beth a ddigwyddodd iddi? A wnaeth y ddynes droi at y ffydd gyda’r Samariaid eraill neu a aeth yn ol i’r anialwch i geisio’r “dwr byw” ar ol ei phrofiad anghyffredin?
Efallai y bod ninnau yr un fath ar adegau, yn gwynebu amgylchiadau anodd ac annisgwyl ac yn achosi ymmyraeth gan eraill.
Efallai bydde Gary Lineker a’r B.B.C. yn cytuno wrth drafod hawl y cyflwynwr pel droed i leisio barn ar fateron amheus a’r angen i’r B.B.C. fod yn ddiduedd, er i lawer un mae hyn yn achos am rhyddid i fynegi barn. Mae sylwadau Lineker ynglyn a ffoadurion a’r ymatebion llednaith ynglyn a’i sylwadau yn dal i fwydo trafodaeth, er nid bob tro yn briodol i’r pwnc; er engraifft y rhai sydd a ddim bwys am sylwadau Lineker ond yn cwyno am ddiffyg ddarpariaeth teleduol peldroed.
Pwy yw’r pobol rydym wedi cwrdd a nhw yn annisgwyl, yn ein bywydau neu ar y newyddion a pha effaith cawsant arnom a ninnau ar nhwythau? A oedd ffiniau cymdeithasol wedi eu croesi neu ailsefydlu ac i bwy roedd y canlyniad yn anweledig, fatha’r ddynes Samaraidd a effeithiodd ar fywydau gymaint o bobol?
Wrth i daith Y Grawys barhau, a yw’n bosib fod sgyrsiau annisgwyl a phrofiadon “anialwch” wedi cael effaith bell-gyrhaeddol ar ddatblygiad Deyrnas Nef yma ar y Ddaear?
Gyda fy ngweddion,
Pob Bendith,
Christine,
Gwarcheidwad.